Molann tuarascáil nua nósanna imeachta daingne a fhorbairt ar thuairisciú bréagaisnéise ar líne agus monatóireacht a dhéanamh air

Ní mór nósanna imeachta níos daingne a fhorbairt ar thuairisciú bréagaisnéise ar líne agus monatóireacht a dhéanamh air ionas go mbeidh Cód Cleachtais an AE ar Bhréagaisnéis ina uirlis níos éifeachtaí chun bréagaisnéis a throid. Sin de réir mar a chuireann CovidCheck in iúl, ar thuarascáil taighde nua é a dhéanann measúnú ar fheidhmiú an Chóid mar a bhaineann sé le COVID-19. Rinne Údarás Craolacháin na hÉireann (BAI), an taighde a choimisiúnú, chuir an Institiúid do Thodhchaí na Meán, Daonlathas agus Sochaí (FuJo) in Ollscoil Chathair Bhaile Átha Cliath i gcrích é agus foilsíodh é inniu (16.09.21).

Tá Facebook, Google, Microsoft, Mozilla, TikTok agus Twitter mar shínitheoirí ar an gCód Cleachtais féin-rialaithe ar Bhréagaisnéis.  Is é CovidCheck an tríú tuarascáil ar mhonatóireacht atá coimisiúnaithe ag an BAI, agus a d’ullmhaigh FuJo, maidir leis an gCód a chur i bhfeidhm in Éirinn. Cuireann an tuarascáil seo anailís ar fáil ar na 47 tuarascáil míosúla trédhearcachta, a chuir sínitheoirí an Chóid isteach idir Lúnasa 2020 agus Aibreán 2021 mar fhreagra ar chumarsáid an Choimisiúin Eorpaigh le dul i ngleic le bréagaisnéis ar COVID-19. Cuireann staidéar cáis de chuid na hÉireann atá dírithe ar Facebook agus Twitter, mar aon le hathbhreithniú ar thrédhearcacht na sínitheoirí maidir le AI agus uathoibriú a úsáid le dul i gcoimhlint le bréagaisnéis ar COVID-19 leis an anailís seo.

Thug an taighde le fios cé gur uirlis úsáideach é an cód chun sínitheoirí a spreagadh chun freagra a thabhairt ar imní i dtaobh bréagaisnéis, tá easnaimh ann maidir lena chur i bhfeidhm agus lena scóip. Chuir taighdeoirí in iúl go raibh deacrachtaí ann maidir le hamlínte, iomláine agus tionchar na gníomhartha ar thug na sínitheoirí fúthu. Leagann an tuarascáil amach naoi moladh d’fhonn tuairisciú agus monatóireacht níos éifeachtaí ar bhréagaisnéis a dhéanamh. Molann an tuarascáil gur chóir;

  • Tuairisciú a chaighdeánú, chomh fada agus is féidir, chun a chinntiú go gcuirtear eolas a theastaíonn agus atá ábhartha ar fáil ar bhealach a dhéanann monatóireacht a éascú.
  • Do shínitheoirí sainmhínithe soiléire ar bheartais chuí a chur ar fáil chun dul i ngleic le bréagaisnéis, sainmhínithe soiléire ar théarmaí coitianta, agus an bealach a ndéantar na téarmaí sin a chur i bhfeidhm.
  • Do pháirtithe leasmhara ábhartha creat oibre a thabhairt isteach chun déileáil le bréagaisnéis i ráitis a thagann le hAirteagal 10 den Choinbhinsiún Eorpach um Chearta an Duine agus prionsabail na saoirse tuairimíochta.
  • Maidir le húsáideoirí gníomhacha ardáin, ba chóir paraiméadair shoiléire a leagann amach d’fhonn sonraí gráinneacha a thuairisciú faoi réimsí gníomhaíochta ar leith agus maidir le Ballstáit an AE.
  • KPIeanna (príomhtháscairí feidhmíochta) a leagann amach le torthaí a thuairisciú maidir le príomhréimsí ar a n-airítear: lipéid ábhair, baint ábhair agus cuntais, seiceáil fírice agus feachtais litearthachta meán. Ina theannta sin ba chóir do shínitheoirí tuairisc a thabhairt ar a gcuid iarrachtaí féin chun éifeachtúacht na ngníomhartha sin a thomhas agus sonraí a chur ar fáil do thaighdeoirí chun an t-éifeachtúlacht sin a dhearbhú. 
  • An gealltanas atá ann d’iniúchóir neamhspleách a chur i bhfeidhm faoin gCód athchóirithe agus go gcuireann na sínitheoirí dóthain maoinithe agus acmhainní ar fáil chun tacú leis an bpost seo.
  • Go mbeadh nósanna imeachta caighdeánaithe comhaontaithe maidir le monatóireacht sa todhchaí d’fhonn feidhmiú gníomhartha a dhearbhú.
  • Go dtabharfadh sínitheoirí tuairisc ar an úsáid a bhaineann siad as córais uathoibrithe chun dul i ngleic le bréagaisnéis, míniú ar cé na córais atá á n-úsáid, cé na teangacha a chlúdaítear, cén cineál bréagaisnéise a bhfuil traenáil faighte acu chun é a bhrath, agus cé na measúnuithe riosca atá déanta ar na córais AI a úsáidtear chun dul i ngleic le bréagaisnéis. Tá sé molta freisin go gcuirfeadh an Coimisiún Eorpach in iúl an gá atá le measúnuithe riosca a bhaineann le mífhaisnéis sa Chód neartaithe.
  • Go nglacfadh sínitheoirí leis an ngá atá le trédhearcacht agus le sonraí a roinnt le taighdeoirí, chomh maith leis na seirbhísí a thugann deis do thaighdeoirí teacht ar shonraí a leathnú agus a fheabhsú. Tá sé molta freisin go gcruthódh an Coimisiún Eorpach creat rialála soiléir chun teacht ar shonraí  maidir le taighde ar bhréagaisnéis agus go leathnódh sé scóip an mholta atá aige faoi láthair agus níos mó páirtithe leasmhara, baill d’eagraíochta sochaí sibhialta san áireamh, a thabhairt isteach.   

Agus í ag labhairt faoi seo dúirt an taighdeoir le FuJo, an Dr Eileen Culloty: “Cuireann an Cód Cleachtais ar Bhréagaisnéis an bealach ar fáil do shínitheoirí trédhearcacht a léiriú maidir lena n-iarrachtaí chun dul i ngleic le bréagaisnéis. Ar an drochuair, níor tugadh aghaidh ar roinnt mhaith easnamh ó glacadh leis an gCód i 2018.  Áirítear leis seo easnamh ar chóras tuairiscithe caighdeánaithe agus easpa soiléireachta ó thaobh tuairimí úsáideoirí, a bhí mar fhoinsí bréagaisnéise go minic, agus ar rud é gur tháinig siad sin faoi bheartais bhainte ábhar. Is réimse eile é ról an AI i maolú ábhar a bhfuil gá le aghaidh a thabhairt air. Tá súil againn go gcabhróidh torthaí agus moltaí na tuarascála seo leis an gCód a neartú, ar a n-áirítear nósanna imeachta daingne a fhorbairt do thuairisciú agus do mhonatóireacht.”

Is cuid de thionscadal níos mó a chuireann Grúpa na Rialtóirí Eorpacha um Sheirbhísí Meán Closamhairc (ERGA) é an taighde don tuarascáil seo atá ceaptha chun cabhrú leis an gCoimisiún Eorpach le monatóireacht a dhéanamh ar éifeachtúlacht an Chóid. Rinne an BAI cathaoirleacht ar fhoghrúpa ERGA i 2019 agus leanann sé le ról ghníomhach a bheith aige sa ghrúpa.

Dúirt Leas-Phríomhfheidhmeannach an BAI, Celene Craig an méid seo: Leanann tábhacht na meáin shóisialta inár n-eiceachóras ag fás agus glactar anois leis an ngá go mbeadh níos mó maoirseachta gus cuntasachta ag ardáin mheáin shóisialta. Tá dul chun cinn á dhéanamh ar reachtaíocht ar leibhéil náisiúnta agus Eorpach chun bonn a chur faoi seo.  Tá ról ceannais ag an BAI sa phróiseas seo agus tá sé tiomanta ar thacú le réimeas rialála éifeachtach a bhunú in Éirinn chun freastal ar riachtanais shaoránaigh na hÉireann agus na hEorpa. Is cuid den phróiseas seo an Cód a chur i bhfeidhm, agus cuirfidh an taithí seo pointe tagartha úsáideach ar fáil chun teagmháil a dhéanamh le sínitheoirí maidir le rialáil amach anseo. Tá an obair ar an gCód athchóirithe ag leanúint ar aghaidh agus creideann an BAI go gcuirfidh anailís agus moltaí CovidCheck go mór leis an bpróiseas.”

Is féidir CovidCheck: Assessing the implementation of EU Code of Practice on Disinformation in relation to COVID-19 a fháil anseo (Béarla).

CRÍOCH

Teagmháil meáin: Thelma Harris / Joanne Ahern, DHR Communications, Teil: 083-0517622 / 087-9881837.

Gach ceist eile: BAI, 01-6441200.

Maidir leis an Tuarascáil:

Ghlac an Coimisiún Eorpach leis an mBeartas Cumarsáide ‘Tackling Misinformation: A European Approach’ in Aibreán 2018, a mhol go bhforbrófaí cód cleachtais féinrialaitheach d’ardáin ar líne agus don tionscal fógraíochta chun méadú a chur ar thrédhearcacht agus cosaint níos fearr a thabhairt d’úsáideoirí. Foilsíodh an Cód Cleachtais ar Bhréagaisnéis i Meán Fómhair 2018. Tá sínitheoirí an Chóid geallta ar aghaidh a thabhairt ar chúig phríomhréimse: a) grinnscrúdú a dhéanamh ar shocrúcháin fhógraí; b) fógraíocht pholaitiúil agus fógraíocht bunaithe ar shaincheist; c) ionracas sheirbhísí; d) tomhaltóirí a chumhachtú, agus e) an pobal taighde a chumhachtú. Is é ERGA an foras a bhfuil sé mar chúram air tacú leis an gCoimisiún Eorpach monatóireacht a dhéanamh ar fheidhmiú na gcúig réimse gealltanais – nó colúin – an Chóid. Chun é sin a dhéanamh shocraigh rialtóirí meán náisiúnta páirt a ghlacadh sa tionscadal a bhí faoi cheannas ERGA, chun monatóireacht a dhéanamh ar an gCód ag leibhéal náisiúnta.  Rinne an BAI FuJo a choimisiúnú chun monatóireacht a dhéanamh ar fheidhmiú an Chóid in Éirinn. Is é CovidCheck an tríú tuarascáil sa tsraith seo. Rinne an chéad tuarascáil ElectCheck 2019 scrúdú ar ghníomhaíocht fhógraíochta pholaitiúil ar Facebook, Twitter agus Google le linn fheachtais Thoghchán na hEorpa 2019 i gcomhthéacs ghealltanais an ardáin don Chód go dtabharfaidh aghaidh ar scaipeadh bréagaisnéise agus bréagnuacht ar líne. Ba é CodeCheck, a foilsíodh in Aibreán 2020 an dara tuarascáil agus bhreathnaigh sé ar an mbealach ar chuir Facebook, Twitter, Microsoft agus Google a gcuid gealltanais i bhfeidhm faoi chúig cholún an Chóid le linn 2019 agus dhírigh sé go háirithe ar ghníomhartha chun tomhaltóirí agus an pobal taighde a chumhachtú. Thug an dá thuarascáil le fios go raibh laigí suntasacha ann fós maidir le hábhar agus struchtúr an Chóid, agus leis na próisis chun na gealltanais a thuairisciú agus a fhorfheidhmiú agus monatóireacht a dhéanamh orthu. Léiríodh an anailís ón dá thuarascáil i dTuarascáil fhoriomlán de chuid ERGA a foilsíodh i mí na Bealtaine 2020, a raibh roinnt moltaí ar leith san áireamh leis d’fhonn an Cód a neartú.

Mar fhreagra ar imní a bhí ann faoi éilimh bhréagacha maidir le COVID-19 a chuir le héiginnteacht an phobail agus a d’fhéadfadh cur as d’iarrachtaí chun stad a chur le scaipeadh an víris, d’eisigh an Coimisiún Eorpach Comh-chumarsáid i Meitheamh 2020: Tackling COVID-19 disinformation – Getting the facts right. Bhunaigh sé clár monatóireachta do na sé shínitheoir ar Chód Cleachtais an AE ar Bhréagaisnéis ag iarraidh orthu tuairisc a thabhairt ar a gcuid beartas agus gníomhartha chun aghaidh a thabhairt ar bhréagaisnéis faoi COVID-19 le béim ar leith ar 1) Tionscnaimh chun ábhar údaraithe a chur chun cinn ag leibhéal an AE agus na mBallstát; 2) Tionscnaimh agus uirlisí chun feasacht úsáideoirí a fheabhsú; 3) Iompar láimhsithe, agus 4) Sonraí ar sreafa ar fhógraíocht a bhaineann le bréagaisnéis faoi COVID-19. Iarradh ar bhaill ERGA ansin anailís a dhéanamh ar na tuarascálacha chun measúnú a thabhairt ar a gcuid ábhar ag leibhéal náisiúnta. Tá an tuarascáil CovidCheck le fáil ar láithreán gréasáin an BAI.